Tachtig jaar na afloop van de Tweede Wereldoorlog ligt er extra nadruk op de begrippen Vrijheid, Bevrijding en Herinnering, want er woeden veel oorlogen en deze houden ons dagelijks bezig. Met sommigen van die oorlogen worden we dagelijks via alle media geconfronteerd. Dat we het begrip Vrijheid door allen willen laten beleven, heeft niet alleen met de wereld van vandaag te maken maar ook met het bewustzijn dat we de herinnering aan verzet, oorlog en holocaust moeten inzetten om de waarde van onze vrijheid door te geven. Daarom ook is deze plaats hier in St Michielsgestel van blijvend belang voor die herinnering. Hier werden al vroeg in de oorlog de levens van Nederlanders ingezet om in de Duitse strategie van fysieke en psychologische onderdrukking te kunnen worden gebruikt.
De herinnering aan oorlog en holocaust brengt ook geregeld de naïef lijkende vraag op of onze ouders niet meer hadden kunnen doen. Naïef om dat de vrager vaak geen benul heeft van de gevaren in die tijd. Toch is het nuttig om je steeds af te vragen of onze regering en of ons staatshoofd wel genoeg gedaan hadden om alle de burgers die hier in 1940 woonden te beschermen. Niet vaak hoor ik meer de vraag of Generaal Winkelmans beslissing om te capituleren na het bombardement op Rotterdam betwijfeld is. Immers we zien in vele oorlogen van vandaag hoe sommige landen het tegendeel doen, zoals Oekraïne, dat door blijft vechten en dat lijkt soms een gevecht tegen de bierkaai op. Winkelman wilde erger voorkomen en hoopte op een redelijke vorm van bezetting. In Oekraïne is die hoop op een redelijke bezetting er echter nauwelijks en is een groot deel van de bevolking overtuigd dat doorvechten de enige optie is. De vraag wat als werd onlangs in een tentoonstelling in het Deutsches Historische Museum uitgewerkt voor de naoorlogse Duitse geschiedenis. Een spannende en leerzame gedachtenoefening. De vrijheid die wij in 1940 opgaven is ons duur te staan gekomen en kon alleen terugveroverd worden door de inzet van het leven van 100 duizenden soldaten en burgers.
Er is dus reden genoeg om het begrip Vrijheid te begrijpen en er alles aan te doen om het te verdedigen. Daarom wil ik er met u op ingaan aan de hand van het jaarlijkse Joodse Paasfeest dat immers begint met de Seder avond waarin de gewonnen Vrijheid van het joodse volk in Bijbelse tijden centraal staat. De belangrijkste reden daarvan is om het verhaal door te geven en de aanwezigen te doordringen dat vrijheid ook gebondenheid inhoudt. Na de oorlog werd in 1948, vanwege het bewustzijn van alle diepe ellende van holocaust en oorlog de universele verklaring van de rechten van de mens getekend. De voorlopers van die unieke verklaring zal ik eveneens bespreken.
Joël Cahen